Twierdza położona jest na bagnach, w zwężeniu doliny Biebrzy, na trasie Białystok – Ełk, kilka kilometrów za Mońkami.
Kilka lat temu próbowaliśmy zwiedzić Twierdzę Osowiec. Niestety ulewa, jaka nas tam zastała nie pozwoliła zrealizować tego planu. Wróciliśmy więc tu ponownie.
Ze względu na położenie twierdzy na terenie jednostki wojskowej, zwiedzanie dostępne jest tylko z przewodnikiem.
Przewodnik czeka na grupę zwiedzających przed wejściem do jednostki wojskowej. My trafiliśmy na Pana Mirosława Woronę, który historię tego miejsca przedstawił w sposób nietuzinkowy i humorystyczny. To prawdziwy pasjonat. Poświęcił temu miejscu większość swojego życia. Każdemu zwiedzającemu indywidualnie przeznaczył choć chwilę uwagi. Były żarty, opowiastki no i drobne nagrody dla każdego.
Ze składających się na obiekt czterech fortów, do zwiedzania udostępniony jest tylko pierwszy fort centralny. W nim mieści się również Muzeum Twierdzy. Pozostałe ze względu na zły stan techniczny są niedostępne.
W okresie 1882 – 1892 w Osowcu wybudowana została jedna z największych twierdz chroniących północno-zachodnie granice Imperium Rosyjskiego.
Jej rozbudowa trwała aż do wybuchu I wojny światowej. W czasie wojny Niemcy przez ponad pół roku przeprowadzali ataki na twierdzę aż 1915r. wojska rosyjskie zmuszone były do opuszczenia fortyfikacji. Wojska niemieckie stacjonowały tu do 1919r. Potem Polacy zostali gospodarzami fortu.
Kiedy wybuchła II wojna światowa, Niemcy objęli fortecę na krótko, bo zgodnie z paktem Ribbentrop – Mołotow została przekazana wojskom sowieckim.
Twierdza Osowiec została wpisana do rejestru zabytków. To najcenniejszy (obok Kanału Augustowskiego), obiekt na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego.
Tego samego dnia odwiedziliśmy miejsce kaźni niemal wszystkich mieszkańców Tykocina w lesie łopuchowskim.
Panuje tu wymowna cisza oraz uczucie smutku i żalu. Każdy kto odwiedzi to miejsce nie może przejść wobec tej zbrodni obojętnie. Dla mnie było to porażające i niebywale zatrważające przeżycie.
Do tej niewyobrażalnej tragedii doszło w dniach 25 i 26 sierpnia 1941 roku w lesie koło Łopuchowa. Wcześniej rozkazano setkom chłopów z okolicznych wsi wykopać trzy głębokie doły. Każdy z nich miał dwanaście metrów długości, cztery metry szerokości i pięć metrów głębokości. Niemcy, funkcjonariusze 306 i 309 policyjnego batalionu seriami z karabinów maszynowych mordowali mężczyzn, kobiety i dzieci żydowskie. W sumie ponad 500 rodzin. Leśne mogiły skrywają ciała bez mała 2.400 osób.
Po wyzwoleniu masowe groby zostały oznakowane. Na wzniesionym w tym miejscu pomniku umieszczono napis o treści: „Tu spoczywają Żydzi z Tykocina i okolic zamordowani przez hitlerowców w sierpniu 1941 roku. W 50 rocznicę zbrodni mieszkańcy ziemi tykocińskiej”.
